Poezija Frangiskana
San Frangisk
Imdahhal fil-Familja ta' l-Aghsafar
ta' Anton Buttigieg.
San Frangisk
Imdahhal fil-Familja ta' l-Aghsafar
Frangisk hien miexi qalb ir-raba' mwarrab,
liebes ta' damigell kif kien jixraqlu
kalzetti sa koxxtejh bojod bhal-lamtu,
par bokkli jiddu fuq zarbun sewdieni,
qalziet hadrani kollu hjut tal-fidda
maghqud b'gallun tad-deheb fuq il-kalzetti,
bil-kmiem minfuha faxxa bajda u sewda
hergin minn qmis tad-deh'b, ghonq tal-bizzilla,
xaghru maqsum min-nofs bin-nokkli jaqghu
sa fuq spallejh, bix-xabla mdendla f'qaddu;
ghaddej miexi hosbien . . .
Kull fejn ighaddi
id-dbejjeb u l-aghsafar jiehdu qatgha;
xiref fuq ghalqa zara' u l-hamiem kollu
li kien qed jirgha tar u xtered fi-ajru,
u mbaghad mar jghasses fuq il-barumbara;
xiref fuq ghajn ta' l-ilma u l-hut imlewwen
nizel bhal vlegga lejn il-qiegh u stahba;
minn kull razzett il-klieb blew jghajtu u jinbhu
b'ghajnejhom xrara nar u juruh snienhom
minn bejn il-fruq u d-dlieghi ta' kull xatba.
Qalbu ga kienet
bdiet tobghod it-taghmix ta' fuq ilbiesu
u x-xkiel tax-xabla u thobb il-faqar safi
imma x'hin ra li gewwa r-raba' sieket ,
surtu kienet ta' ghadu li fejn jixref
iqajjem hrib u nfir, f'qalbu l-mibeghda
kibret mitt darba.
Ghaddew ghaxriet ta' snin u Frangisk rega'
ghadda minn dan l-imkien, izda did-darba
kien liebes xkora sewda b'habel abjad
idur ma' qaddu; rasu kienet qargha,
saqajh hafjin; kien qassam gidu kollu,
u mar ighix mal-faqar u mas-safa
fid-dwejra helwa ta' l-imhabba t'Alla;
sew bhal ghasfur li ma jizrax u jahsad,
u ma jigborx fil-mahzen, u b'dan kollu
Alla l-Missier jaghtih ghajxien u sahha;
u kien isum sikwit u jghakkes gismu,
ir-rieda jsahhah fuq is-sensi mqarba;
u kien ukoll gera minn art ghal ohra,
jigbed warajh gtajjiet ta' rgiel u nisa
li jhaddnu l-ordni tieghu u jghixu hajja
ta' faqar u tghakkis u ta' qdusija;
gismu kien daq il-grajja tal-Passjoni
ta' Kristu meta f'ghar ta' fuq il-Vernja
il-hames Pjagi taru mis-Salib
u nizlu fuq il-pali safja u bojod
ta' idejh u ta' saqajh, sura ta' msiemer,
u fuq il-qafas tax-xellug ta' sidru
bis-sura ta' ticrita b'tarf ta' lanza;
qalbu daqet ukoll il-ferh tas-sema
meta kien deh'rlu Anglu kollu dija
bil-vjola f'idu tax-xellug u bl-ark
fil-leminija, u gerra darba wahda
dak l-ark 'il fuq, u semmghu hlewwa hekk kbira
illi li kieku l-ark rega' wkoll 'l isfel
qalbu nqasmet fi tnejn bil-melodija.
Ghalhekk Frangisk kien gabar fuqu l-hlewwa
li tigbed lil kulhadd, bnedmin u dbejjeb;
il-kelma tieghu wied ta' l-ilma helu
li jelgel safi u gwejjed u l-ghatx jaqta'
u jaghti s-serh lil kull min jixrob minnu.
Kien fil-ghaxija u gemgha wara gemgha
l-aghsafar gejjin lura ghal gos-sigar,
u gol-bejtiet fil-blat ta' gewwa x-xaghri,
fit-toqob tal-hitan u l-barumbari.
Is-sigar tal-harrub, tat-tin u l-arznu
u taz-zebbug imtlew bil-ghana hlejju . . .
mijiet u eluf ta' gliegel kollha jdoqqu
mota bla heda ta' Te Deum ferriehi.
Frangisk qal lil Mattew u lil Anjolu,
erwieh twajbin, li kienu mieghu : "Jiena
sejjer nippriedka ftit lil dawn l-aghsafar;
stennewni naqra."
"Aghsafar tat-Mulej !" u ma' dil-kelma
hemda waqghet u skiet donnu fis-sigar
kien hemm weraq biss biss u mhux aghsafar;
il-bwiefel hargu lkoll fit-tarf tal-frieghi,
il-hamiem firex fuq il-barumbara;
il-bliebel xterdu fl-art ma' genb il-psiepes;
irnexxa lill-alwett li jwaqqaf denbu;
is-seqer baqa' bi gwenhajh miftuha
fuq ras is-sigar; wiehed ma' genb l-iehor
qaghdu l-merilli fuq il-blat fix-xifer;
u hekk min b'mod min b'iehor qaghdu r-razez
kollha jisimghu.
"Aghsafar huti, hejjaq ixxortjati
intom tassew, il-Mulej Alla takom
is-sema tieghu fejn timirhu u tghannu,
ir-raba' kollu mien fejn tieklu u tirghu,
ix-xmajjar u l-widien sabiex tixorbu;
ghalikom m'hemmx hitan, eghluq, u toroq
telghat u nzieli; il-bahar, l-art u s-sema
ghalikom xorta; bil-gwenhajn miftuha
kullimkien tieklu, kullimkien timirhu;
il-bejta taghkom f'kull pajjiz tad-dinja;
il-hajja taghkom tigru mar-rebbiegha
ghal wara s-sajf minn tarf sa tarf tad-dinja;
fuq newl ma qghadtu qatt u b'dana kollu
taghkom l-isbah ilbies mill-hlejjaq kollha,
u l-bard ma jinfdu qatt, lanqas ix-xita;
il-lehen taghkom l-ohla fost tal-hlejjaq,
u fih innifsu huwa melodija:
dmir sabih wisq Alla hanin tâ lilkom
timirhu kullimkien kull fejn Hu jizra'
l-ucuh biex jitma' l-hlejjaq kollha tieghu,
u toqtlu d-dud qerried li jqatta' u jiekol
il-weraq gdid u l-qalba ta' l-eghlejjel.
Intom ghalhekk spirtu ta' gid. u tjieba
gewwa l-holqien kontra l-ispirti hziena.
Dmir iehor helu wkoll Alla ta lilkom:
li tferrhu d-dinja bit-tisfir ta' fommkom,
u taghmlu l-art imkien ta' poezija,
li tghannu matutin ta' kull fil-ghodu,
u tghannu ghasar twil kull fil-ghaxija,
u taghtu Lilu hajr ta' daqshekk grazzi
li joghgbu jxerred fuq il-hlejjaq tieghu.
Aqduhom sew id-dmirijiet li tâkom,
aghsafar tal-Mulej, aghsafar huti,
kunu bidu ta' gid, bidu ta' hena,
u taqghu qatt fid-dnub ta' qalb bla hajr."
Kif temm dal-kliem,
gol-weraq, fuq il-blat, u qalb il-gebel
qamet bhal hamba kbira qalb l-aghsafar
u kollha stqarru li Frangisk kien ghanna
ghanja bhal ta' ghasfur, li qalbu kienet
safja bhal ta' ghasfur, li Hu kien jafda
f'Alla u jghannilu kullimkien u dejjem
daqs kull ghasfur, li Hu kien jitla' s-sema
fuq il-gwienah tad-din u l-poezija
aktar minn kull ghasfur, u kien jixraqlu
li jidhol fil-familja ta' l-aghsafar.
U taru kollha lejh bil-qalb, bla biza',
u bdew jifirhu bih, u daru mieghu,
qisu kien xi ghasfur missier l-aghsafar;
imlievez, apparelli, kanarini,
kalandri, petirossi, griedel, psiepes,
ghasfur tan-nghag, farrug, gamiem, sturnelli,
ghasfur isfar, durrajs, huttaf, gojjini,
u razez ohra ta' kull lewn u sura
jitkellmu b'elf ilsien u kollha jdoqqu
strument sabih li jaghmel armonija
ma' ta' l-ohrajn ! u hadd fost tant aghsafar
jofroq ma zzarda d-dija tal-qdusija
li harget minn Frangisk hlief gatgha bajda
u sewda ta' hamiem b'ghajnejhom homor
bhal zewg rubini imwahhlin fuq wicchom,
li huma maghzulin minn qalb l-aghsafar
bhal xebh ta' sliem, ta' safa w tjieba kbira.
Il-qatgha bajda u sewda tal-hamiem
taret ghal fuqu, u min fuq spalltu birek,
min gabad mal-kurdun u qaghad iferfer
biex ma jaqax, u min mar jiekol m'nn idu.
Frangisk raddilhom is-salib u tahom
il-barka tieghu, u biex juruh kemm kienu
ighozzu l-priedka tieghu taru kollha
lejn is-smewwiet.
Massew u Anjolu, mistaghgbin u mbezzgha,
lemhu quddiemhom salib kbir li jasal
minn hdan Frangisk sa gewwa shaba bajda,
salib maghmul mill-gtajja' ta' l-aghsafar
li taru f'erba rjieh, salib imlewwen
daqs kemm hemm lwien t'aghsafar, salib moghni
b'ilhna helwin daqs kemm hemm ilhna helwa
fil-boskijiet, fl-imsagar u fil-gonna,
u lemhu lil Frangisk b'idejh miftuha,
walida mghollija 'l fuq u l-ohra mnizzla
ihaddan is-Salib, u b'ghajnejh kohol
qishom zewg fosos kbar 'il fuq iharsu
u qieghed f'estasi.
Il-hut ta' l-ilma helu tela' jhares
lejn is-salib, u fuq il-bjut tar-rziezet
il-klieb waqghu fis-skiet u gharkobbtejhom
qaghdu bil-qima.
Meta gew lura minn gor-raba' mwarrab
Massew u Anjolu qalu l-grajja 'l shabhom,
u biex ipattu sewwa lill-aghsafar
ulied Frangisk dahhluhom fil-familja
taghhom ukoll; minn dak in-nhar sal-lum
go kull kunvent u go kull dar tar-rhieb
ta' San Frangisk hemm x'ghasfur zghir fil-qafas,
u hafna toqob ghall-bejtiet kennija
ghal kull ghasfur li joghgbu jbejjet ghandhom.
Anton Buttigieg
Malta
Dehret fil-Ktieb ta' Anton Buttigieg, Poeziji migbura - l-Ewwel Volum, Klabb kotba Maltin, 1978, pp226-231.
Assisi l8.6.2003
Poezija
ta'
Anton Buttigieg