Deskrizzjoni ta' l-Ikona

u x-Xbieha Dominanti tal-Kurcifiss

Deskrizzjoni ta' l-Ikona

Ikona

Il-Kurcifiss ta' San Damjan hu ikona, mhux semplici pittura. X'differenza tghaddi? Il-kelma ikona gejja mill-grieg eikon, (xbieha vera) li biha huma msejhin ix-xbiehat qaddisa li huma venerati fl-Orjent kristjan, u li ghandhom rwol importanti fil-liturgija u fid-devozzjoni ta' l-insara.

Fis-sens strett tal-kelma, l-ikona hi xbieha li tigi mpittra fuq tila jew fuq l-injam, skond teknika partikulari li tohrog minn impenn spiritwali ta' kontemplazzjoni minn naha ta' l-ikonografu (min ipitter l-ikona). Mhux ta' b'xejn li l-aktar ikoni famuzi fl-Orjent kristjan kwazi dejjem saru fil-hitan tal-monasteri. Il-kelma ikona tista' tirreferi wkoll, b'mod wiesgha, ghal tipi ohrajn ta' rapprezentazzjonijiet sagri, bhalma huma affreski, muzajci, deheb, bronz, rakkmu li fihom jigu raffigurati misteri qaddisa u gheziez ghat-tradizzjoni ekklezjali orjentali: Kristu trijunfanti (Pantokrator), il-Vergni Marija bit-tfajjel Gesu fi hdanha (Theotokos), l-Arkangli, San Gwann Battista, "il-habib ta' l-gharus" (Prodomos), qaddisin orjentali bhal San Gorg, Santa Katerina ta' Lixandra, San Nikola, San Bazilju.

Ikona interessanti ghalina hi dik li tissejjah Epitafios, li tirrapprezenta d-depozizzjoni ta' Kristu fil-qabar, bil-gisem tal-Mulej imdawwar minn Marija, Gwanni l-Evangelista, in-nisa qaddisin, Guzeppi t'Arimatija u Nikodemu. Innota ix-xebh tal-Kurcifiss ta' San Damjan ma' dan it-tip ta' ikona, ghalkemm hawnhekk, kif sejrin naraw, ghandna lil Kristu haj, mhux mejjet. Il-Koncilju Ekumeniku ta' Nicea II (887), fakkar fit-taghlim ta' Missirijiet il-Knisja dwar l-ikoni, u l-aktar dwar it-taghlim ta' San Gwann Damaxxenu, li tant iddefenda l-venerazzjoni lejn l-ikoni kontra l-kurrent ta' l-ikonoklasti li riedu jeqirdu x-xbihat qaddisa. L-ikona, skond dan it-taghlim, fiha teologija, jew ahjar, titkellem dwar Alla ma min ihares lejha b'qima u fidi. L-ikona ssir sagrament, sinjal li jidher ta' misteru. Il-qofol ta' dan il-misteru li jigi rivelat fl-ikona hu l-inkarnazzjoni ta' l-Iben ta'Alla, li x-xbieha qaddisa tirrapprezenta episodji mill-hajja tieghu, jew mill-hajja ta' qaddisin li ntrabtu ma' Kristu b'mod specjali.

Ir-regola tad-deheb ta' l-ikona hi x-xebh perfett (identità) ta' l-ikona mal-persuna li tirrapprezenta, hekk li nistghu nsejhu l-ikona ritratt ta' qdusija. L-iskop ta' l-ikona hu li jdahhal lil min ihares lejha fis-sens ta' qima lejn il-misteru, imma wkoll li jghinu fl-imitazzjoni tal-persuna qaddisa raffigurata.

L-ikonografu jpitter l-ikona fi spirtu ta' talb u sawm. Ghandna l-ezempju ta' ikonografu qaddis Russu, Sant'Andreij Rublev, awtur famuz ta' l-ikona tat-Trinità. Fl-ikona kollox jitkellem, u hemm regoli ta' teknika, uzu ta' kuluri u atteggjamenti tax-xbihat qaddisa li jigu raffigurati. Fuq kollox l-ikona qatt ma ghandha l-iskop li zzejjen il-post qaddis, imma pjuttost hi oggett ta' qima fil-liturgija u t-talb privat ta' l-insara. Hawnhekk tinsab id-differenza radikali bejn ix-xbihat qaddisa fl-Orjent u l-arti sagra taghna l-Occidentali, li hafna drabi harisna aktar lejn l-aspett estetiku tar-raffigurazzjonijiet artistici tal-knejjes taghna milli lejn l-aspett liturgiku, kateketiku u devozzjonali li ghandu jkun il-bazi ta' kull raffigurazzjoni sagra.

Biex napprezzaw l-Ikona

Ikona ma ssirx biex inharsu lejha u nammiraw is-sbuhija u s-sengha ta' min ghamilha. Kull ikona trid twassal messagg, iggibna wicc-imb-wicc mal-misteru ta' Alla. Napprezzawha kemm-il darba naqrawha b'ghajnejn qalbna u nimmeditawha. Hija "ktieb" spiritwali. L-ikonografu li pinga dan il-Kurcifiss ha l-ispirazzjoni tieghu mill-Evangelju ta' San Gwann.

Ix-Xbieha Dominanti tal-Kurcifiss

Il-Bordura tas-Salib

Il-bordura hi maghmula minn kotra ta' arzelli. Ghan-nies tal-qedem l-arzella kienet simbolu tas-sbuhija u tal-eternità tal-genna. Ma' l-ewwel daqqa ta' ghajn nifhmu li l-ikona saret biex taghtina hjiel tal-misteru tal-genna. Ninnutaw li fit-tarf, isfelnett, ma hemmx arzelli. Hemm spazju miftuh u dan ifisser li kulhadd ghandu c-cans li jidhol. Hdejn din id-dahla hemm xi nies li mal-ewwel nintebhu li huma nies ta' fidi. Xi whud mix-xbihat thassru, ghax hafna devoti kienu jbusu u jmissu l-parti li setghu jilhqu. Ta' dawk li ghadhom jidhru naraw biss il-parti ta' fuq ta' gisimhom. B'din nifhmu r-ruh, u l-pittur b'hekk qed jghidilna li huma wkoll digà jinsabu fil-hena tal-genna.

Ix-Xbieha Dominanti

Fl-ikona tiddomina l-figura centrali ta' Gesù Msallab. U dan mhux biss ghax hi kbira hafna, imma wkoll ghax minnha hiereg dawl li l-bjuda tieghu titferrex mal-personaggi l-olra kollha ta' maddwar. Ninnutaw li kollha, b'xi mod, qed iharsu lejn Gesu. Id-dawl donnu hiereg mill-istess persuna ta' Gesu fil-glorja. Ta' min jinnota l-kuntrast tal-kuluri, l-aktar l-iswed u l-ahmar.

Nosservaw ukoll li Gesu mhux muri mdendel, imma wieqaf mas-salib. Ghajnejh kbar, miftuha berah, u jidhru jharsu fuq id-dinja. Hawn ghandna xbieha ta' Kristu haj, figura ta' min rebah fuq il-passjoni u l-mewt. L-ikona turi 'l Gesu li jxandar lilu nnifsu bhala li hu "id-Dawl tad-dinja" u "jaghti l-hajja bil-kotra".

L-ikon turina 'l Gesu, il-Mulej tal-hajja, fil-maestà kollha tieghu bhala l-Iben wahdieni tal-Missier, il-Haruf issagrifikat u mtella' fil-glorja. Gesu qal: "Meta nkun merfugh mill-art, jiena nigbed lil kulhadd ghal warajja" (Gw 12,32).

Il-Kuruna tal-Glorja

Ma narawx fuq ras Gesù l-kuruna tax-xewk, imma l-awreola tal-glorja. Is-salib orjentali jishaq aktar fuq it-rebha milli fuq is-sofferenza. B'danakollu, il-misteri tat-tbatija ta' Kristu m'humiex minsija u lanqas mohbija. L-awreola qed tghidilna li s-sofferenza ta' Gesù kellha valur u tifsira, u issa nbidlet fil-glorja. Mela, f'din l-immagini naraw u nikkontemplaw aktar lil Kristu fil-glorja milli fin-niket u t-tbatija tal-passjoni. Hu ghalhekk li l-personaggi kollha jidhru hienja u ferhana.

Fil-kuruna tal-glorja hemm is-salib mad-dawra taghha, izda jidher f'dija ta' dawl kbir. Dil-kuruna tigbor fil-qosor il-hajja ta' Gesù: l-umiljazzjoni u l-ezaltazzjoni tieghu. "Hu, ghad li kellu n-natura ta' Alla ...cekken lilu nnifsu, billi obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib. Ghalhekk Alla ghollieh sas-smewwiet..." (Fil 2,6-11).

Hi kuruna ta' farag li taghti tifsira lis-sofferenza. Tfakkarna li kull kuruna tax-xewk tista' tinbidel f'wahda ta' glorja, ixxandar ir-rebha tal-hajja fuq il-mewt.

Il-Libsa ta' Gesù

Naraw lil Gesu liebes ma' qaddu velu tal-ghazel bil-burdura tad-deheb. Hekk kien ikun il-velu li, fl-Antik Testment, bih kien jinsatar is-sacerdot fil-hin li fih ikun jaghmel l-offerta tieghu. B'dan l-ilbies l-awtur qed jghidilna li fuq is-salib Gesu qed jagdi l-missjoni ta' Sacerdot hu u joffri lilu nnifsu.

Gesù Tempju tas-Santissima Trinità

Ghajnejn Gesù

Ghonq Gesù

Bhal f'kull ikona, ghonq Gesù hu ohxon u ta' sahha. Nhar il-Ghid, meta deher ghall-ewwel darba, nefah fuq l-appostli u qalilhom: "Hudu l-Ispirtu s-Santu..." (Gw 20,22). Dan il-gest ifakkarna fil-bidunett tal-grajja tal-holqien meta l-ewwel bniedem ircieva n-nifs ta' Alla nnifsu (Gen 2,7). In-nifs ta' Gesù jfisser holqien gdid, qawmien veru mill-mewt (Ezek 37,9, Rum 16,17).

Id-dnub hu l-kancer kiefer li jgib il-mewt. Biex ifejjaqna minnu Gesù jonfoh qawwi fuqna, membri tal-Knisja tieghu. "Id-dnubiet li intom tahfru jkunu mahfura..." (Gw 20,23). Dan ried jurina l-pittur bl-ghonq miftuh ta' Gesù. Meta radd ruhu lura f'idejn il-Missier, Gesù ta' lill-Knisja tieghu l-Ispirtu s-Santu ghall-mahfra tad-dnubiet.

Il-Pjagi Mdemma ta' Gesù

Mill-hames pjagi naraw igelgel, bhal minn hames ghejun, id-Demm tal-Haruf ta' Alla, "id-Demm tal-Patt il-gdid u li jibqa' ghal dejjem". Fuq kull naha hemm Anglu, harstu ccassata fuq il-griehi ta' Gesù. Taht kull id naraw Angli ohra, mistaghgba huma wkoll ghad-dehra tad-Demm imxerred ghall-fidwa taghna. Isaija habbar: "Bil-griehi tieghu ksibna l-fejgan" (Is 53,5). Niffissaw harsitna fuq il-pjagi mqaddsa u ma' San Pawl nghidu: "L-Iben ta' Alla habb lili u ta' lilu nnifsu ghalija" (Gal 2,20).

B'mod specjali niffissaw il-harsa ta' qalbna fuq il-pjaga tal-kustat ta' Gesù, fin-naha tal-lemin. Niftakru fil-kliem tal-Profeta Ezekjiel li ra l-ilma hiereg min-naha tal-lemin tat-Tempju, figura tal-gisem ta' Kristu, it-tempju veru li fih jghammar Alla. Dak l-ilma ta' l-hajja kull fejn ghadda. Fl-art imsoqqija kibru sigar li l-weraq taghhom kien duwa li tfejjaq (Ezek 47,12). Kemm aktar ifejjaq spiritwalment l-ilma li hareg, flimkien mad-demm, mill-Qalb minfuda ta' Gesù. Jikteb San Bonaventura: Tabilhaqq, il-qawwa li gelglet mill-mohba tal-Qalb tat lis-Sagramenti tal-Knisja s-setgha li jaghtu l-grazzja u, ghal dawk li digà qed jghixu fi Kristu, xarba "mill-ghajn ta' l-ilma li jwassal sal-hajja ta' dejjem" (Gw 4,14).

Frangisku fehem il-qawwa ta' dawn il-feriti qaddisa u jitlob lil Alla li huwa wkoll b'xi mod jiehu sehem:

Din it-talba ta' Frangisku saret realtà meta f'Settembru 1224 fuq il-gholja La Verna, ircieva fil-gisem tieghu l-pjagi tal-Mulej. Dwar din il-grajja San Bonaventura jikteb: Il-vera mhabba ta' Kristu biddlet lill-mahbub fl-istess xbieha. (S. Bonaventura, Leggenda Maior, XIII)