Poezija Frangiskana
Il-Fqajjar t'Assisi
(Poema ta' Ferh u Tifhir)
ta' Patri Mattew Sultana OFMCap.
Il-Fqajjar t'Assisi
Nixtieq ninsa lid-dinja w lil hbiebi,
Nidhol f'cellti ninghalaq fil-kwiet,
Boghod mill-hamba mignuna tal-hajja
Ninseg wahda mill-isbah ghanjiet
Lil min tgharras minn jeddu mal-faqar
Bla ma staha bhal Sidu jghix fqir,
Lil min habb il-holqien w ghanna gmielu
Bla ma waqa' tal-hlejjaq ilsir.
Nisthi nghid, Missier tieghi Frangisku,
Nisthi nghid, ili nikteb, kont tfal,
Mitt elf darba bdejthielek u mohhi
Mitt elf darba hassejtu jitqal,
Mghobbi b'refgha ta' kobor qdusitek
Kien ikolli kull darba nistrieh,
Izda llum wahhalt f'rasi li ndommlok
Dil-kuruna ta' mhabba w ta' gieh.
Taf x'nixtieq? ma tibqax tghoddni b'ibnek
Sakemm naghti 'l din l-ghanja t-tiswir,
Ghax in-nies xogholha tmaqdar u nibza'
Li tghoddhieli, mhux haqq 'ma ftahir.
Jien jidhirli jekk hafna poeti.
Barranin, xandruk qabli mal-gnus
W ghollew ismek sal-ikhal tas-sema,
Ghajb jien, ibnek, nerhilu mirfus.
Fil-ktieb wiesa' tal-firxa tas-sema
B'gemgha kwiekeb ittr'ittra miktub,
San Frangisk, dejjem ismek rajt jiddi
F'kemm-il lejl ghadda s'issa mahrub.
U tghidx qalbi kemm habbtet b'imhabbtek!
Mghaggla, mghaggla sthajjilt it-tektik
Hoss ta' magna qed tahdem, biex nibda
Il-fohrija li haqqek naghtik.
X'nibda nghid biex infahhrek? nitfixkel!
Kemm ghixt nieqes mis-sehem tal-ghonjin?
X'naqbad nghid? Kemm inhqart? kemm ghixt mohbi
Ghal ghanjejn din id-dinja kburin?
Mhux ir-reghba tal-ghonja, fohritek,
Mhux il-gid li tul hajtek kasbart
'Ma l-imhabba li kibset go qalbek,
Li ghamlitek Xebh Kristu fuq l-art
U sammritek ma' qalbu biex aktar
Thannad fiha ta' mhabbtek l-eghruq
Thoss l-ugigh, u l-imrar qatra, qatra,
Tat-tbatija li garrab idduq.
Int Xebh Kristu! twelidt bin il-ghonja,
Bhalu l-faqar mic-cokon ghazilt,
Minn twelidek sa mewtek; bhal Tieghu
Holqa, holqa, jiem hajtek sensilt.
Mill-maxtura sebqitek qdusitek:
Ghadek ckejken, b'qaddis lilek htar
Is-smewwiet; ma nafx tifel bin l-ghonja
Twieled bhalek mal-bhejjem go ghar.
X'ridtu, Pika, dal-faqar? x'fettillek,
(Kellek zewgek bejjiegh il-harir)
Inzilt tehles f'maxtura? nifhimha
Kieku Pietru kecciek jew kien fqir.
Mhux minn jeddha l-mahbub'ommok Pika,
Mhux minn jeddha fuq erba' tibniet,
Gheri laham, medditek f'maxtura;
Kien driegh Alla li jmexxi l-grajjiet!
Driegh is-Sema ried jerfa' ckunitek,
L-ewwel hbiek taht qeddum baqra w hmar
Biex imbaghad juri 'd-dinja x'habta ghandu
Igholli l-gwejda w irazzan il-kbar
Semghet Betlehem u ferhet 'l Assisi
Li cahditlek l-ghajnuna: hlief blat
Ma kellhiex fi twelidek x'tisilfek;
Ghax mill-bidu Xebh Kristu fik rat.
F'hogor ommok tiftakrek id-dinja
Zghir daqs naqra, qed terda' l-halib,
Qed titrawwem fis-sahha, biex tieqaf
'll quddiem taht l-irfigh tas-Salib
Bla ma tmil: ghax hekk halef is-Sema:
Bhal Min tkisser u ntewa bl-ugigh
Tas-Salib, ghad trid tinghi bil-griehi
Lejl u nhar minghajr nikta mistrieh.
Tlaqt mixjietek u pass wara l-iehor
Fuq ta' Kristu bdejt taqta' 'l quddiem;
Ghal kulhadd, qalbek holqa ta' mhabba,
Ma' kulhadd, fommok kelma ta' sliem.
Minn ckunitek migbud lejn il-fagar,
Hsiebek f'Alla, ma' shabek ferhan,
Dejjem tidhak bla toqol ta' dwejjaq,
Jiem zghoritek ghaddejthom Sultan.
Ghalkemm hieni, l-imrar kull ma tikber
Beda jtieghem; bdejt thoss bhal taqlib
Gewwa fik; kienet sejha mis-sema
Tridek 'l Alla taqdih aktar qrib.
Bdejt hoss fuqek driegh mohbi 'ma qawwi
Qed irossok u jaghfsek bil-mard,
Sakemm taqta' l-irbit ta' zghozitek
U tinhall minn mal-fieragh ta' l-art.
Bhal Kbir Pawlu, mifxul, b'demmu mdiehex,
Meta fuqu hass taghfas din l-id,
Bdejt ittenni mifxul, kliemu mlaqlaq:
"Ghid... Mulejja..., ghid minni... xi trid?"
F'San Damjan, lejla wahda qed titlob,
Minn fomm Kristu mislub, hadt taghrif:
"Halli kollox, Frangisku, mur irfed
Id-dar Tieghi dalwaqt ghat-tigrif."
Wegibt bilgri ghas-sejha tas-Sema,
F'hakka t'ghajn, tista' tghid, gbart il-flus,
Lill-qassis ghidtlu: "Hudhom biex tirfed
Fejn jidhirlek sa jaqa'... mahsus."
Zghir, biex tifhmu l-hsieb gholi tas-Sema!
X'dar ridt tirfed? li talbek mhux dan;
Talbek tirfed u ssahhah is-Saltna
Tieghu fl-art, mhux tigrif San Damjan.
Kemm int gholi fi hsiebek, Kbir Alla!
Taghzel ghodod dghajfin, ghodod hfief
Ghal xoghol iebes; ghazilt 'il Frangisku
Biex bih tifxel imhuh il-ghorrief.
Ghax nistaghgeb? narak ghal xoghol iebes
Taghzel b'ghodda, nies zghar u dghajfin?
Jekk it-tafal u t-tajn f'idejk, duwa
Ta' fejqan u ta' dawl ghall-ghomjin?
Xhin titwebbel li trid minn triq tghaddi,
Jekk maghluqa, malajr drieghek twil
Ghad li mohbi driegh qawwi, fl-art tnizzel
Halli twarrab min-nofs it-tfixkil.
Ghid, ir-reghba xi swietlu 'l missierek?
X'ighodd li haqrek u mieghek zamm xhih
Ghalkemm ibnu? t-tfixkil li ghamillek
Alla tajru bhal traba fir-rih.
Kienet siegha ta' glied u ta' rebha,
Tqabdu s-Sema w missierek flimkien,
Malli ntemmet il-glieda sibt ruhek
Fuq ix-xtajta ta' sliem u helsien.
B'nar l-imhabba, huggiega go sidrek,
Ma bzajtx tghid lil missierek dal-kliem:
"Ha, dawn hwejgek, biex qatt ma nsejjahlek
Missier aktar mil-lum 'il quddiem."
"Missier wiehed jien ghandi, fis-sema,
Ghajru hadd, Hu Missieri, Hu biss;
Naghtik hwejgi u nichad minn issa
Kull ma jista' 'l quddiem lili jmiss".
Wara hwejgek u s-satra ta' fuqek
Milt malajr minn saqajk taqla' x-xedd,
Tajtu kollox, ftaqart! ghax fuq sehmek
Ma zammejt ghal quddiem, ebda jedd.
Hekk mahlul mill-gid fieragh tal-hajja,
Gmiel il-faqar kien jilma f'ghajnejk,
Xkora harxa: is-satra ta' tulek,
Habel ohxon: il-hziem ta' qaddejk.
F'dil-hruxija ta' faqar u cahda
Kieku ghidt li xi darba batejt
B'guh jew ghatx ghall-ghixien kien jahsiblek
Dak li jitma' l-aghsafar tal-bejt.
"Alla tieghi u kollox" f'ilsienek,
Lilu tbierek fil-ferh u t-tigrib,
Titma Fih u l-eghjun ta' kull htiega
Lejl u nhar miftuhin kont issib.
Mat-triqat dejjem hafi tiggerra
Minghajr hatar u horga, ferhan,
Issa tghanni l-holqien, kobor Alla,
Issa titlob ghal kwiet, f'San Damjan.
Fejn waqqaft dik ix-Xirka ta' Faqar
B'nies ta' dehen, nies ghorrief, qaddisin,
Biex issahhah il-Knisja ta' Kristu
Li caqilqu mis-sies xi bnedmin.
Din hidmitek: tirfidLu SaltnaTu,
Mhux bl-imterqa w bil-pal tal-bennej,
'Ma bil-kelma li tqabbad u theggeg
Qlub bl-imhabba lejn Kristu Feddej.
Ghalhekk bghatthom f'kull qasam tad-dinja
Halli jniedu ma' l-erbat irjieh,
It-Twemmin ta' Min fdiehom mill-jasar
Bis-Salib, lill-miljuni t'erwieh.
F'art imbieghda qalb wilga w muntanji
F'halq it-tigri l-iljuni w l-ilpup,
Telqu z-zrieragh iferrxu biex jinbet
Ward imsoqqi b'demm Kristu mislub.
Hemm rajt jiftah il-ward ta' lewn ahmar,
Fejn uliedek fuq l-iebes ta' l-art
Carcru demmhom, u l-Ordni Minuri
Bil-qdusija tal-Martri dakkart.
Ghadha l-art ma xorbotx demm uliedek,
Xfar ghajnejk ghadhom niedja bid-dmugh,
Tlaqt int stess lejn l-Egittu biex tressaq
Ghal hdan Alla, l-eluf li cahduh.
Mort il-qerq u t-tbixkil ta' Mawmettu
B'hila tikxef quddiem is-Sultan,
Li hsilt gbidtu ghall-Fidi kont tahtaf
L-Orjent kollu mill-hfin tax-xitan.
Ergajt lura soghbien, lejn pajjizek,
Sibt gens iebes, cahadlek is-smigh,
Kemm xtaqt terfghu mill-bahar tal-hazen!
Webbes rasu ried jibqa' fil-giegh!
Bit-twiddiba ta' Sidek fi hsiebek:
"Fejn m'hemmx smigh, ara qatt titlef kliem"
Tlaqt ixxandar - xi hlewwa! - kliem Alla,
Lill-aghsafar, lit-tjur u 'l-hamiem.
Bdejt tfissrilhom it-tjieba ta' qalbu,
Kif bla xoghol, minghajr zrigh u bla hsad,
Qed ighajjixhom kuljum u jisqihom
Mill-ghadajjar u l-gieri tal-blat.
Kemm habbewk, San Frangisk, dawn il-hlejjaq!
X'kellhom bik, allavolja ckejknin!
Kienu l-zrieragh inaqqu minn idek
U fuq spalltek telghin u nezlin.
Ta' sikwit jigu f'hogrok jitfissdu
Jew jitgeddsu ma' djulek ghall-kenn,
Mhux ta' b'xejn ihobbuk! ghax min bhalek
Kien ihobbhom, b'imhabba ta' genn?
Il-holqien kien ghalik poezija,
Ighanni l-kobor ta' driegh il-Hallieq,
Kien il-qasam fejn zara' l-gherf Tieghu,
Fejn ta' gmielu rajt l-ewwel zerniq.
L-ghozza tieghek u mhabbtek il-hlejjaq,
Xemx u qamar, il-kwiekeb u n-nar
Tghoddhom b'hutek, u l-bahar u s-sema,
L-art, il-bhejjem u t-tjur kbar u zghar.
Lil min tobghod? lill-mewt? kienet ohtok!
Ghal imhabbtek m'hemmx qies lanqas kejl,
Kont iggerragh mit-tigra li tbiccer
Sa'n-nemusa li toqros bil-lejl.
Ghax fic-cokon tal-hlejjaq kont tilmah
Kobor Alla li zara' s-smewwiet
Bil-miljuni ta' kwiekeb, u l-ibhra
Zeghed bil-hut, u l-holqien bil-hlewwiet.
Ghid min bhalek jew daqsek, O Fqajjar,
Gharaf jisraq l-imhabba mill-qlub
Tal-bnedmin u tal-bhejjem, min bhalek
Seta' jrazzan il-qilla tal-lpup?
Griet ix-xniegha fl-inhawi ta' Gubbio,
Wahx u biza' fin-nies malajr qam,
Lupu mharrax, migwieh u bla razan,
Ta' kull lejla kien johrog fid-dlam.
Miskin hu, min kien jaqa' taht snienu,
Ghax kien jahtaf u jibla' li jsib,
Fejn tarah b'ilsien twil nofsu barra
Jew tisimghu jinfexx fit-titwib.
In-nies twerwret bix-xniegha li qamet;
Kienet xniegha? kien lupu tassew!
Hafna rawh, min inheba go daru,
Nies ohrajn dawk l-inhawi hallew.
Int ridt tkun, biex trattablu l-qalb iebsa!
Barra l-Belt mnejn kien johrog ihuf,
Mort stennejtu, kif hareg sejjahtlu,
Sama' lehnek, gie hdejk bhal haruf.
Hija lupu, - bdejt twiddbu bil-hlewwa -
Waqt li nizel quddiemek u miel,
Qis li twaqqaf dil-qirda ta' hasra,
Ara tibqa' halliel u qattiel.
Hadd min-nies ta' dil-Belt ma kien jahmlek;
Isma' minni, tinsiex li jien huk!
Weghedni kelma li traqqad kefritek
U n-nies twieghdek li jibqghu jaghlfuk.
Gwejjed, hiemed u mans fi hruxitu,
B'qalb soghbiena, quddiemek mixhut,
Radd il-weghda, x'hin f'idek tak idu
Quddiem gemgha ta' nies, kollha xhud.
Zammha kelmtu! sar wiehed ta' gewwa,
Ta' kuljum kien izurhom dar, dar,
Loqma hobz, bicca laham jew ghadma
Inewwillu kulhadd, mar fejn mar.
Dejjem jilghab mat-tfal fejn issibu,
Jigru mieghu, l-ghors taghhom jinbxuh,
Min igebbdu minn denbu, min jaghfsu.
X'hajja hienja ghadda maghhom, mitmugh!
Jekk habbewk l-annimali salvaggi
Li mhabbithom imxiet wara s-snin
Sa daz-zmien, Missier tieghi Frangisku,
Haga xierqa jfiobbuk il-bnedmin.
Bi qdusitek, jekk libet il-lupu,
Ghal qdusitek, jekk twarrad ix-xewk,
Bi qdusitek iggennu l-aghsafar,
Ghal qdusitek il-hlejjaq habbewk.
Int sahhart il-holgien bi qdusitek,
Kellek seher kif tigbed il-qlub.
Mhux bhad-dinja li b'sengha mishuta
Qed tistadhom bis-snanar tad-dnub
'Ma bit-tjieba li tiddi fuq wiccek,
U bis-safa fil-harsa t'ghajnejk,
B'nar l-imhabba fil-magmar ta' qalbek,
Qalb il-bniedem sahhart u gbidt lejk.
Kif iduru mal-misgja l-aghsafar
Jekk bil-ghatx, u maz-zrieragh, bil-guh,
Qatgha qatgha x-xbejbiet daru mieghek
Biex tharsilhom is-safa tar-ruh.
Mhux bizzejjed waqqaft l-ewwel Ordni
Ghas-subien patrijiet w ajkijiet,
Kien jehtieglek mill-gdid izzid iehor,
Gnien li jfewwah bil-fjur tax-xbejbiet
Kienet Klara ta' l-ewwel li xehtet
Taht saqajha, bi hrara ta' genn,
Il-frughat u l-bluhat ta' dil-hajja
Biex izzanian dal-mahrab ta' kenn,
Fl-eghzez jiem ta' xbubitha, bhal warda
Meta tiftah ghal habta t'April,
Dahlet fl-Ordni tinghalaq ghal zmienha,
Boghod mill-mansab tal-ghadu qalil.
Bdiet hajja iebsa ta' faqar u cahda
Taht il-harsa t'ghajnejn is-smewwiet,
B'safa tisboq il-bjuda tal-gilju
Tedha tahdem u titlob fis-skiet.
Klara kienet dukkara qaddisa!
Kif fi zmienu jiddakkar it-tin,
Hekk lil shabha dakkrithom bil-hajra,
Bdew warajha kotrana dehlin.
U mill-bahar imqalleb tal-hajja
Fejn bhal dghajsa bla mqadef u qlugh
Habbtet wiccha, xbubithom, mal-gharqa,
Dahlu f'hajja kennija tar-ruh.
Imma tghid kien bizzejjed dan l-Ordni
Hekk imsejjah: "Ta' l-Ahwa Ckejknin?"
Ga fhaht tnejn ghall-ghozzieba; x'ser jaghmlu Jibqghu barra l-ohrajn mizzewgin?
Jew insejt, Missier tieghi Frangisku,
Meta naghga triq hadet bi triq,
Ir-Raghaj taghha kemm gharaq u thabat
Biex gibidha mix-xewk u l-ghollieq
U dahhalha ma' shabha fil-merhla
Xhin hatafha minn xfar it-telfien?
Waqqaf iehor biex l-ahwa ta' barra
Ma' ta' gewwa mixjiethom flimkien
Wara tieghek ihaffu, biex bhalek
F'dit-triq iebsa kulhadd jista' jsib
Il-muftieh tas-smewwiet, ghuda tqila,
Li Gesù garr fuq spalltu, s-Salib.
Malajr harget mis-sigra qaddisa
Rimja gdida; x'ferh qajmet l-ahbar:
"Tista' tidhol in-nies fit-Terz'Ordni
Bla ma thalli 'l uliedha u d-dar."
Ma' kull naha tad-dinja, bhal berqa
Meta tlehh bejn is-shab mill-punent,
Griet ix-xniegha ta' l-Ordni li twaqqaf
Barra l-kenn ta' hitan il-kunvent.
L-ewwel Ordni kien mahrab ghal-zghazagh,
L-Ordni l-iehor kien laqgha ghax-xebbiet,
It-Terz'Ordni kien hogor ta' merhba
Ghal kulhadd, kienu fqar jew rejiet.
Lejk, bhall-foqra li jigu bil-landa
Wara l-bieb tal-kunvent ghat-tisjir,
Beda riesaq, biex jidhol terzjarju,
Kull min sama', biex ibnek isir.
Int ilqajthom fi hdanek bil-ferha,
Kif l-omm tilqa' f'hogorha l-uiied,
B'ghozza kbira habbejthom tul hajtek
U bqajt thobbhom sal-lum mis-smewwiet.
Sirt missier ta' familja qaddisa,
Raghaj ta' merhla li tirgha fil-gid
Ta' l-erwieh, halli bhalha jingabru
Taht raghaj wiehed mhux hafna tixrid.
U bil-gharaq li zerzaq fuq gbinek
Sakemm kibret dis-sigra saqqejt;
Mhux bizzejjed ghalik dal-gid kollu?
Mhux bizzejjed kemm s'issa batejt?
Qalb li thobb, il-mistrieh, fit-tbatija,
Fit-tiksir u l-mohqrija ghall-mahbub
Issib dejjem; hekk qalbek mahruqa
B'nar l-imhabba, tistrieh meta ddub
U tinhall bhal ruttan fuq il-gamar
Ghal Gesù li minn dejjem habbejt,
Mhux bizzejjed ghalik dal-gid kollu!
Mhux bizzejjed kemm s'issa batejt!
Ghad trid tahdem, tinhagar u tbati,
Trid tistabat mal-art taht l-ugigh,
Ghad trid toghdos fil-bahar ta' mhabbTu
Sakemm qalbek sa fl-ahhar tistrieh.
Ghad imhabbTu tifilgek ghal kollox,
Naqra, naqra, bhal marda ghad tifnik,
U titilfek bil-genn, izda fl-ahhar
Mohbet qalbu, bi hlas ghad jurik.
L-ghaxqa tieghek tinthaqar ghal Alla,
Biex hdejH tasal ghazilt l-iqsar triq,
It-triq kiefra tad-dmugh u tac-cahda,
It-triq harxa tax-xewk u l-ghollieq.
Bis-Salib ta' Min fdiena fuq spalltek,
Kont tixtieq, minn did-dinja mahlul,
Tigi l-mewt biex tinghaqad ma' Kristu,
B'hekk rajt izjed iz-zmien qed itul.
Ghadu z-zmien, ghad mhux waqt li tintrefa'
Minn dal-wied, fejn ghixt dejjem batut,
Ghax Min riedek titwieled f'maxtura
Bhalu riedek, kif ghixt ukoll tmut.
Ibqa' haddan u tghannaq sa l-ahhar
Mas-Salib, il-muftieh tas-smewwiet,
Bih infdejt, bih trid tidhol fil-hena
Tar-rebbiegha ta' l-isbah ghodwiet.
Ghax lid-dinja ghad trid tghallem kif tbati,
Tghix fic-cahda, thobb l-hemm u t-tigrib,
Ghad trid tfehemha b'ghamilek kif tikseb
Is-smewwiet: tarak terfa' s-Salib.
Jinxfu l-ibhra, jittieklu l-muntanji,
Jaqghu l-kwiekeb u x-xemx mis-smewwiet,
L-art u s-sema xejn inqas ma jghaddu,
Ighaddi kollox, minbarra l-kelmiet
Ta' min qal: "Jekk trid timxi warajja
Jehtieg lilek innifsek kuljum
Tichad, trazzan u terfa' salibek,
Tghix ghal kollox mid-dinja miftum."
Tghid min daqsek fehem tajjeb kliem Alla?
Wara tieghu mixjietek int tlaqt
Bis-Salib, ghixt miftum minn did-dinja,
Ghixt imcahhad u Mieghu tghannaqt.
Qed niftakar, bid-dinja taht riglek
Qieghed tghannaq b'dirgflajk lill-Feddej;
Il-Pittur bil-pinzell dejjem gibdek,
Dejjem hazzek bil-pinna l-ghannej.
Kulhadd gharfek u stqarrek, Xebh Kristu!
Haga wahda t-tnejn sirtu f'xulxin;
Hekk tixhdilkom it-telfa ta' mhabba
F'dehra mqaddsa: flimkien imghannqin.
Alla hatrek l-ghaziz tal-qalb Tieghu,
Riedek tidher f'ghajnejn il-bnedmin
B'qalb mixghula bl-imhabba tas-sema,
B'qalb ta' bniedem mibdul f'Serafin.
Biex id-dinja fid-dawl ta' qdusitek
Dejjem riesqa lejn xfar it-telfien,
Tibda miexja warajk fil-qdusija,
Boghod mid-dwiefer tal-ghadu hajjien,
U soghbiena tintelaq fi hdanu
Tara lilek kif dejjem intlaqt,
B'imhabbitha titghannaq ma' qalbu
Kif b'imhabbtek int MiegHu tghannaqt.
Hajtek mera ta' faqar u razan,
htajtek ghanja miktuba bid-dmugh,
Randan iebes ta' sawm u ta' cahda,
Karba twila ta' bniedem migugh,
Ghixt mahqur, ghax tbatija w imhabba
Hajtek kollha, bhal ahwa tewmin,
Laqqajt fik u flimkien fnewlek qalbek
Sakemm sahhtek mifluga bdiet tnin.
Fuq l-Alvernja, l-Kalvarju ta' hajtek,
Sentejn qabel ma tmut u tintemm
Gesù riedek fl-istorja ta' hajtek
Tikteb grajja mahzuza bid-demm.
Hemm l-imhabba tilfitek ghal kollox
Waqajt ghaxi ghal mejjet ma' l-art,
Hemm kixiflek il-mohba ta' qalbu
Hemm il-milja ta' mhabbtu fik gbart.
Kienet lejla tax-xahar ta' Settembru,
Ix-xemx nizlet ghal wara l-gholjiet,
Beda riesaq il-lejl, waqghat dalma
Fuq il-hajja. L-Alvernja fis-skiet
Ebda hoss f'dawk l-inhawi hemdija
Hlief ta' sigar jitbandlu fir-rih,
Waqt li wahdek qed tishar u tahseb
X'garrab Sidna biex feda l-erwieh
U mixtieq li jaghtik imqar xrara
Mit-tbatija bla qies tas-Salib,
Filli wahdek fuq l-Gholja dalmija,
Filli dija dwar wiehed gej qrib;
B'sitt igwienah taht ghamla smewwija
Gesù mohbi f'surit Serafin
Deher jittajjar qalb safef ta' dija,
Nizel hdejk, tak il-pjagi mqaddsin.
Bihom rabtek u sammrek ma' qalbu
Kif imhabbTu sallbiTu ghalik;
Tista' tghid: m'ghadikx izjed tghix inti,
(Bhal San Pawl) izda Kristu jghix fik.
Ghax fik halla xbiehtu mitbugha,
B'demmu laqqmek u sawrek mill-gdid,
Hekk kif ommok sawritek minn demmha,
Halli fih terga' ghat-tieni twelid.
Kien fik ghaxqa tiggerra m'Assisi
Bid-demm joqtor mill-pali ta' jdejk,
Mill-kustat fuq in-naha ta' qalbek,
U mill-hofor it-tnejn ta' riglejk.
B'harsa mghaggba lejk harset id-dinja
Ghax mhux dari, fejn jirfsu saqajk,
Tibqa' tidher mat-triq l-ghamla taghhom
Bil-ftit demm li kont thalli warajk.
Kien kulhadd bi qdusitek jissahhar,
Jisthi minnek, bhal Kristu migruh,
Hadd ma thejjel li jidher quddiemek
Qabel jahsel htijietu bid-dmugh.
Kont tal-ghageb fi hsiebek u f'feh'mtek!
La kemm taqbad u tghid: qaddisin!
Kellek fehma, fejn tmiss il-qdusija,
Xejn ma taqbel ma' taghna l-bnedmin.
Serafin!... b'hames Pjagi!!... Xebh Kristu!!!
B'danakollu kont thossok 'il boghod
Mill-qdusija; ma nafx kif hassejtek
Bla misthoqq li tinhtar sacerdot!
Jien nishajjel kien jitlef il-bjuda,
Kieku l-gilju ma' genbek, qaddis
Ta' ruh safja, jitressaq, u lewnu
Hdejn bjuditek kien jidher tidnis.
Ma rridx nghidlek: "Missier tghoddnix b'ibnek
Sakemm naghti 'l din l-ghanja t-tiswir
Ghax in-nies xogholha tmaqdar u nibza'
Li tghoddhieli, mhux Thaqq 'ma ftahir."
Ghaliex issa rrid naghlaq ghajnejja
Bla ma noqghod nahsibha darbtejn,
Nibqa' ngholli qdusitek sas-sema;
Jekk fahhartek ghax kelli ghalfejn!
Irrid nifleg is-sahha tal-pinna
Fuq qdusitek, isir dak li jsir,
Ma nqishiex jekk xi hadd imaqdarni,
Ghax li nhobbok mhux ghajb izda dmir.
Ma nsibhiex li n-nies ghandha tmaqdarni
U mhux ghaqal jekk tghoddu ftahir
Meta l-iben ihobb lil missieru;
Min ighid hekk, bniedem mohhu qasir.
Ghax Jekk habbek Dak Alla li halqek,
Ma nifhimx, ghax habbejtek ftahart,
Izjed nahseb ta' min imaqdarni
Meta giehek b'ghamili kasbart.
Lilek thobbok in-nahla daqs l-ajkla,
Lilek thobbok il-bhejjem u n-nies,
Il-hamiem u l-aghsafar ta' l-ajru
U kulhadd, ghax qdusitek bla qies.
Ghalkemm issa messejt il-quccata
Tal-Kalvarju, bil-Pjagi mqaddsin,
Ghadek tahdem ghajjien u bla sahha
Biex issib in-naghgiet mitlufin.
Issa tghallem u titma' lill-foqra,
issa ddewwi dabriet l-imgiddmin,
Daqqa tfarrag u ssabbar 'il-morda
Ohra tehles in-nies imxajtnin.
Izda ghalkemm ghadek tahdem; minn sahhtek
Bit-tbatija w bl-imhabba miflug,
Hajtek riesqa lejn xifer il-qabar
Dalwaqt diehla fil-Gnien taz-Zebbug.
Tista' tgharraf lis-Sema li xoghlok
Fuq din l-art safa' ghal kollox mitmum,
M'ghadikx tiflah ghal xoghol u tbatija,
M'ghadikx tiflah tinhagar u ssum.
Waslet, fl-ahhar, is-siegha ta' hajtek!
L-arlogg qorob biex jolqot il-waqt
Halli jdoqqlok mal-hin il-qanpiena
Tal-helsien minn did-dinja, kif xtaqt.
Tlabt 'l uliedek jehduk fil-Porzjunkola
Fejn jiem hajtek ittemm kont tixtieq,
Dawn soghbiena meddewk fuq zewg twavel,
Telqu bik, u waqqafthom f'nofs triq.
Ilmaht boghod 'l art twelidek, Assisi,
Waqfu bik, fuq idejhom merfugh,
Qomt beriktha ta' l-ahhar bi sliema
U nfexxejt, bhal tarbija, fid-dmugh..
Lejn il-Knisja ta' l-Angli bqajt miexi,
Kif wasalt, fuq il-qiegha ta' l-art
Mort timtedd, biex ta' fqir ittemm hajtek,
Minghajr hwejjeg imterter bil-bard
Hassew qalbhom uliedek, mifnija,
Raw li hajtek ma ddumx ma tintemm,
Bewsa tahraq raddewlek ta' mhabba,
Kif taf tohrog wehidha fil-hemm.
Int biz-zliega f'ghajnejk harist lejhom
Qieghed tmut fuq il-kiesah ta' l-art,
Tajthom l-ahhar twiddib u berikthom,
Imbaghad f'daqqa ghal hdan Alia ttajjart.
Kien Ottubru, l-aghsafar migbura
Fuq is-sigar, ohrajn fil-bejtiet,
Ix-xemx temmet il-mixja ta' jumha,
Meta hajtek ma' nifsek inhliet.
Bhal Min qal: "Ghandu l-volpi l-kenn tieghu
u l-aghsafar ta' l-ajru l-bejtiet,
'Ma Jien lanqas fejn biss immidd rasi."
San Frangisk rasu mejjel u miet.
0 Missier, lanqas demmek ma kesah,
Bit-tbatija ghadu wiccek gharqan,
Ghadha tleqq fuq ghajnejk l-ahhar demgha,
U ga ruhek fi hdan is-serhan.
Tgawdi 'l Alla f'hajja ohra, b'jiem godda,
Boghod min-niket, mid-dmugh u t-tigrib,
Fejn il-ferh u l-mistrieh jeghleb bosta
Lit-tbatija w 'l-imrar tas-Salib.
B'wiccek jiddi bhax-xemx ta' filghodu,
Ma' genb Kristu, f'nahat il-lemin,
M'ghadikx fqajjar u hafi, bhal dari,
Ghandek 'l Alla; staghnejt fuq l-ghonjin!
Jien, nisthajlek, mill-gholi tas-sema
Ta' kuljum fejn il-gonna ta' l-art
Toqghod thares u ggieghel itenni
B'fommu mbexxaq, minflokok, il-ward:
"Alla tieghi u kollox" minn dejjem.
"Alla tieghi" il-bierah u llum.
"Alla tieghi u kollox" u jibqa'
"Alla tieghi" sakemm Alla jdum.
Hemm wasslitek l-imhabba ta' qalbek,
Hemm fuq tellghek il-genn tas-Salib,
Fejn sibt 'l Alla, fawwara ta' kollox,
L-eghzez mohba li qatt stajt issib.
M'ghadekx izjed tghix mohbi ghad-dinja,
M'ghadekx tista', bhad dari, tickien,
Illum ismek zied kewkba fis-Sema,
Illum ismek miklum b'kull ilsien.
Daqskemm xtaqt li tghix mohbi fi zmienek,
Kieku stajt kont tinheba fit-trab,
Daqshekk iehor kixfitek qdusitek
U refghetek wisq oghla mis-shab.
Regheb Lucifru, ghal Alla, fis-sema,
Gholla lehnu, dlonk safa' mahnuq,
Tgerbeb jigri bis-sahta fuq rasu,
W int, Missier, tlajt minfloku hemm fuq.
X'bidla dik! filli mohbi f'maxtura,
Gheri laham, fuq erba' tibniet,
Filli mlibbes bis-satra tas-Sema,
Donnok kewkba fuq, l-oghla smewwiet.
Mhux ta' b'xejn, Missier tieghi, fahhartek,
Kien jixraqlek jekk jien ftahart bik!
Mhux ta' b'xejn jekk ghannejtlek qdusitek,
Ghax it-Tabor kien siggu ghalik!
Issa nghaddas il-pinna go qalbi,
San Frangisk, Missier tieghi l-ghaziz,
Biex niktiblek bil-linka ta' demmi
"Int Qaddis u Qaddis u Qaddis."
Patri Mattew Sultana OFMCap
1 ta' Novembru 1951
Din il-Poema ta' Patri Mattew Sultan dehret bl-isem Poema ta' Ferh u Tifhir lill-Patrijarka San Frangisk t'Assisi fil-Ktieb Tliet Ghanjiet - Il-Hajja ta' San Frangisk t'Assisi, Il-Leggenda tal-Ghasfur, il-Holma tal-Genna, Veritas Press, Zabbar, 1970, pp 2-23.
Valletta 11.11.2003
Poema
ta'
Patri
Mattew Sultana OFMCap.