Poezija Frangiskana
Frangisk ta' Assisi
Poezija f'hames episodji
ta' Patri Edmund Teuma OFMConv.
Frangisk ta' Assisi
1 ll-Gharfa
Ganni ta' Pietru ta' Bernardone
maghruf mill-hbieb ta' gewwa u minn kulhadd
bhala "Frangisk",
miqjum minn hbiebu kollha ghax kien dhuli,
u kien minn dawk
li jekk il-Mulej tah bil-bosta,
ma kien jiddardar xejn li jaqsam gidu
mad-dghajjef, ma' l-imsejken, mal-batut.
'Mma fost il-hbieb
kien hemm min kien ihobbu biss ghal wiċċu,
u minn warajh kien dlonk jiddiehak bih
u jqisu zaghzugh iblah u bla hjiena,
balalu li ma jafx idabbar rasu.
Pietru, merkant ta' l-aqwa drappijiet,
kien mohhu jrawwem 'l ibnu fin-negozju;
Frangisk, ghalkemm imhajjar sew ghall-flus,
u jhaddem rasu sew ghall-qligh fejjiedi,
kien qalbu tajba wisq u generuz
biex bhal missieru jsir merkant hawtiel.
Kien mohhu fix-xalar, fil-kant ferriehi,
festin ma kienx ibiddlu f'mitqlu deheb.
Kien jilbes ilbies fin, mirqum u mżejjen,
kien jaghti r-ruh lill-ghorsijiet ghaxjin.
U nhatar kien "sultan" minn shabu kollha:
fin-nofs kienu jqeghduh, ilkoll mghaxxgin.
'Mma mohh Frangisk, mitluf f’taghmix id-dinja,
ma kienx fis-sliem, u le ma kien mistrieh:
Frangisk beda jintebah illi l-binja
ta' qalbu u ruhu kien garrafha r-rih.
2. Il-Ghazla
- Frangisk, ghallimna nghixu!
- Tghixu ma nghallimkomx,
ghax ghadni lura minn gharfien il-hajja.
Il-hajja nhossha fiergha - nhossni wahdi!
Jigu fuqi waqtiet li b'qalb imtaqqla,
noqghod nithaseb ftit
fuq il-halltejn li bejnhom jien sibt ruhi:
min-naha nara fqir...
nigri qatigh biex nghinu,
iżd'hekk kif naghtih idi ghall-ghajnuna,
dlonk nisma' jidwi car canfir missieri,
jurini l-genn ta' mohhi...
jghajjarni li jien hali...
jghidli li ghad inkun rovina kbira...
u fis nigbed lil idi,
u nhalli l-fqir bil-guh aktar minn gabel.
Imm'Alla l-Gholi jghinna! Mel'isimghu:
taraw kif Kristu rebah u rbaht jien!
Dawn l-ahhar jiem xhin kont f hanut missieri,
gie fqir batut, li f’isem Gesù Kristu
talabni l-karità.
Biex nohrog tal-gustuz quddiem in-nies,
ghollejt lehni kemmxejn u bghattu 'l barra
bla ma taffejtlu guhu.
Imma x'noqghod bi kwieti!
Il-harsa ta' " Gesù " li gie jitlobni
u c-cahda li sab mieghi,
ma hallewlix is-sahha nqieghed f'posthom
ix-xaqaq bellusin li hrigt biex nuri.
Haffift mort sibt il-fqir, ghannaqtu mieghi,
xarrablu gbinu d-dmugh ta' fuq haddejja,
tmajtu, libbistu, sqejtu...
u tajtu flus kemm jghix ghal gimgha shiha.
Raddejt salib ghal wicci u qtajt li f’hajti,
kulmeta jien niltaqa' ma' batut
jahsibha kif irid missieri Pietru –
jien nghinu xorta wahda!
Hbieb tieghi, Kristu rebah!
Ha nghannu l-ghanja, mela, taz-zghozija!
Ha nghannu ghala dejjem ferhanin...
u nferrhu l-foqra maghna!
3. l-Indiema
Frangisk irteha jterraq qalb ir-raba',
sabiex filwagt li man-natura twarrad
jissieheb u jitwahhad,
joghla lejn il-Hallieq f'ghaxwa ta' mhabba,
u jghanni maghha l-ghanja tal-holqien.
Il-hdura tal-widien, l-izraq tas-sema,
l-isfar misjur tal-qamh, l-abjad fiddien,
imxierka mat-tpespis tat-tjur imlewna,
u msiehba mat-tgelgil ta' l-ilmijiet,
inghagdu lkoll flimkien f'ghanja ta' mhabba,
u tan-natura wrewh l-ghegubijiet.
Izda fid-difa ta' ghid in-natura,
il-karba minn tal-mewt kienet mistura;
Frangisk bhal stenbah hekkda kif quddiemu
ra jfegg bniedem-serpent - hareġ u liemu:
gildu magdur, mizghud gismu bl-infafet,
ghajnejh hamrana jnixxu serbut dmugh,
kien liebes biss perpur mahmug u mcarrat,
kien bniedem minsi u qed inin bil-guh.
L-imgiddem kien mitluq, min-nies imwarrab,
kien jinghi wahdu, wahdu mal-wegghat,
wegghat imqita bl-imrar tal-kefrija,
u meta gieh li jghajjat,
hadd ma semaghha tidwi dik il-ghajta –
hu biss u l-bahh madwaru...
u dak li darba miet fuq is-salib.
Frangisk ukoll kien wahdu bhall-imgiddem,
it-tnejn wahedhom f'din id-dinja ghariba.
Frangisk kien wahdu u fl-istess hin imdawwar
bil-kotra ta' bla ghadd ta' hbieb u qraba,
tal-fsied ta' ommu Pica u holm missieru.
It-tnejn wahedhom sfaw, Cikku u l-imgiddem,
bla hadd jurihom ghala din id-dinja
l-imrar biss qed tisqihom.
Kif rah Frangisk inhasad,
inqata' gewwa fih,
ilsienu hassu niexef,
u rasu daret bih,
u t-tgham misjur fl-istonku
kemm tqalleb dak il-hin!
U hassu tiela' u niezel
ghad-dehra tal-miskin!
U kien digà ta dahru lill-imgiddem,
biex jahrab darb'ghal dejjem dik il-harsa,
harsa neffieda ta' bniedem mistmerr,
li kif tarah kont dlonk thares band'ohra.
Kien ghoddu cahad li lil Kristu jnizzel
minn fuq il-forka fl-ahhar agunija,
minn dik il-ghuda, ghelm t'ghajb u misthija!
Kien iben l-ghonja l-kbar tal-belt t'Assisi,
iben merkant imsemmi tal-harir...
kif seta' kieku xejn itabba' giehu,
u jaghti kas ta' harset dan il-fqir?
-Jien kont bil guh, u intom le tmajtnuni;
jien kont bil ghatx, u intom le sgejtuni;
jien kont barrani, u intom le lgajtuni...
Ghax dak li m'ghamiltux ma' dawn iz-zghar,
m’ghamiltuhx mieghi!
U nidem Frangisku, u beka,
u talab lil Alla jahfirlu,
u dar fuq l-Imgiddem u biesu...
u haslu bid-dmugh ta’ l-indiema...
u tah flusu kollha u refghu,
u tahj rega’ s-sura ta’ bniedem –
ta’ bniedem li fdieh il-Mulej.
U wieghed 'l Alla issa darb'ghal dejjem,
li jghin lil min ihati l-ghaks u l-guh;
ghax min jidhol ha jgorr toqol il-foqra,
xebh Kristu jsir u mill-Missier milqugh.
4. Is-sebh
- Min jien, Mulej, u int min int ghalija?
Harget tnehida u kisret skiet l-Alvernja;
kien tela' hemm fuq ghas-sawm ta' San Mikiel.
U hekk kif qorob ghid is-salib imqaddes,
ix-xenqa wahdanija ta' Frangisk
- hekk qal fit-talb li talab -
dik kienet li jixxierek fit-tbatija
ta' Kristu, li ghax habbna miet imsallab.
- Nixtieq inhoss id-diqa ta' l-Imghallem
xhin wahdu kien mitluq fuq il-Qorriegha,
nixtieq induq il-hruq ta' dawk il-griehi
u nghix l-ahhar waqtiet ta' dik is-siegha
U deher mill-boghod dawl niezel kollu dija
- kien niezel mis-smewwiet -
dawl jarmi x-xrar u riesaq lejn il-gholja,
bhal kewkba-fegga, li fid-dlam tal-lejl,
tiftah triqitha fid-daghbien tas-sema.
U rah Franġisk id-dawl u qalbu ferhet,
u hass hlewwiet tar-ruh ma jitfissrux,
u ntelaq ghaxi fl-art.
U hekk kif qorob dak id-dawl tas-sema,
intlemah f’nofsu l-gisem ta' l-Imsallab,
minxur fuq is-salib bil-griehi mdemma,
izda rebbieha fuq il-mewt ghal dejjem.
U hekk kif qorob izjed dawl is-sema,
l-Imsallab deher itir b'heffa glorjuza
bi gwienah jixbhu lil ta' Serafin.
Frangisk, mixhut ma' l-art, hassu jintlaqat
mix-xrar li fuqu tar b'sahha tal-ghageb,
u hass idejh minfuda...
u hass riglejh minfuda...
u hass il-genb minfud b'daqqa ta' lanza,
u hass l-ugigh tal-griehi,
u hass tidlik id-demm.
Franġisk sar xbieha hajja ta' l-Imsallab,
u fuq l-Alvernja ssieheb fil-Passjoni,
u f’gismu dghajjef idda s-sebh ta' Kristu
bhal dakinhar tat-Trasfigurazzjoni.
5. It-Tluq
- Ha tkun imfahhar f'ohtna l-mewt tal-gisem
li jahrab minnha qatt ma jista' l-bniedem...
Xhin hass li l-hin qed joqrob - hin it-tluq,
ried minghand l-Isgof jinzel sal-Porzjunkla,
u f’nofs it-triq dawruh lejn il-Belt tieghu,
li ghad li ma rahiex, berikha u qal:
-Ibierkek il-Mulej, ja Belt qaddisa,
hu ghazlek tkun l-ghamara ta' min jaghrfu,
ta' min jghollih u jsebbhu!
Xhin waslu qrib il-maqdes
dahhluh f'gharix fil-qrib,
u talab 'l Alla jfarrgu
bin-nies li dejjem habb,
u wara li berikhom
talabhom li jagrawlu l-Evangelju:
- Qabel il-Ghid, billi kien jaf Gesù...
talabhom imidduh ma' l-art, imnazza',
sabiex jistenna l-mewt ta' fqir li hu,
u beda jghid is-Salm b'nifsu lehgien:
- B'lehen qawwi jien lill Mulej insejjah,
u b'lehen qawwi lill Mulej jien nitlob...
Ix-xemx ilha li ghabet mis-smewwiet,
is-Sibt wasal fi tmiemu,
id-dlam ha post id-dawl...
- Mulej, lilek insejjah, inti kenni,
int sehmi, 'tini widen,
ghax, ara, jien ninsab mitluq gball-ahhar...
Frangisk wasal fix-xifer,
in-nifs beda jitharhar,
il-lehen sar bla hoss...
- Minn dan il-habs ohrogni,
biex inrodd hajr lil ismek. ..
U hemm hediet il-qalb tal-bniedem t'Alla,
il-gisem issa ltaqa' m'ohtu l-mewt,
u dahal fih ghal dejjem is-sliem t'Alla,
u l-angli mis-smewwiet nizlu fuq l-art,
hadu 'l ruh Frangisk hdejn it-tron t'Alla
biex ilibbsuh il-libsa tal-henjin.
Antifoni
Franciscus Pauperu
Frangisk, fqir u umil,
Jidhol ghani fis-smewwiet,
B’ghana tas-sema mweggah,
Bil-kant sabij ta’ l-ohla innijiet!
Salve, Sancte Pater
Is-Sliem. Qaddis missierna,
Int dawl ta’ art twelidek,
Mudell tal-patrijiet,
Int mera tal-qdusija,
Int triq li taqta’ ghad-dritt,
Riegla tal-hajja;
Minn dat-turufnament fittex ehlisna,
Fis-saltna tal-Missier bis-sebh libbisna.
Dehret fil-Habbâr ta’ Sant’Antnin, nru 8/2002
Assisi 15.3.2003
F'din
il-poezija
l-poeta
Patri
Edmund
Teuma OFMConv. jiddeskrivi hames episodji ewlenin
tal-hajja
ta' San Frangisk:
(1) il-gharfa
- l-gharfien tal-htieġa
tal-konverżjoni;
(2) il-ghazla
- is-sejha ta' Alla li hatar
lil Frangisk ghall-missjoni specjali;
(3) l-indiema - ittewgiba ta' Frangisk wara
l-laggha ma'
l-imgiddem;
(4) issebh
- Frangisk jircievi l-pjagi tal-passjoni sentejn gabel mewtu;
(5) it-tluq
- il-mewt qaddisa ta' San Frangisk.
Ilpoezija taghlaq b'zewg antifoni:
wahda maghrufa bhala Franciscus Pauper u
l-ohra hija tislima
lill-Qaddis - Salve,
Sancte Pater