il-pont - no 44 Assisi - Italja
Frar 2002 no 44
24 ta’ Jannar, 2002
Ohtna x-Xemx - biex nuza l-lingwagg tal-Fqajjar ta’ Assisi - tat wisa` lil hutha l-ohra, li kollha ftit jew wisq hargu biex jaghtu merhba lill-Papa u lid-delegati li gew mieghu hawn f’Assisi. Malli qomt u xrift barra kien ghadu d-dlam. Huna l-Qamar u l-Ahwa l-Kwiekeb kienu jilghabu noli wara s-shab skur li kien qed jiksi il-Belt rieqda ta’ Assisi. Malli sebah kien ghad hemm shaba sewda fuq il-belt kollha. Ghat habta tat-tmienja Ohtna x-Xita raxxet ftit u marret tistahba ghal xi ftit. Kien pront wasal Huna ir-Rih, li kien l-attur ewwlieni li seraq l-attenzjoni tal-gurnata u tal-Papa stess.
Ma kellix hsieb nibda b’dawn ir-riflessjonijiet b’rapport tat-temp. Izda ma stajtx nibqa` sieket u ma nssemmix lil Huna ir-Rih. Darbtejn waqt id-diskors tieghu l-Papa waqaf u semma` r-rih li kien qed ivenven u jonfoh fuq it-tinda fejn kienet qed tinzamm il-Laqgha ta’ Talb. Huna ir-Rih “jonfoh fejn irid, la taf min fejn hu gej u lanqas fejn sejjer”. Kien ir-Rih ta’ l-Ispirtu - kif sejjahlu Gwann Pawlu II - li kien qed jonfoh fuq Assisi. Sthajjiltu r-rih ta’ Pentekoste Gdid, li mela lill-kapijiet tar-religjonijiet “bil-qawwa minn fuq” biex johorgu jhabbru ma l-erba t’irjieh tad-dinja - kif ghamlu l-appostli fil-bidu tal-Knisja. Din id-darba l-ghajta li tirbombja kienet dik tas-Successur ta’ Pietru:
“Qatt aktar vjolenza! Qatt aktar gwerra!
Qatt aktar terrorizmu!
Fl-Isem ta’ Alla kull religjon
twassal fuq l-art kollha Gustizja u Paci,
Mahfra u Hajja, Imhabba!”
F’dan il-pont ser naqsam maghkom diversi mumenti u emozzjonijiet ta’ dan il-Jum Specjali. Qabel xejn, izda, nixtieq naqsam maghkom riflessjoni li ghamilt u qsamt ma xi patrijiet fi tmiem il-gurnata. Jekk il-Papa ghazel il-belt ta’ Assisi u sejjah lir-rappresentanti tar-religjonijiet kollha tad-dinja biex jigu hawn f’riglejn San Frangisk biex jitlobu ghal Paci, kemm huwa kbir id-dmir taghna, li nghixu hawn f’din il-Belt li nitlobu kuljum ghal Paci fid-dinja. Iva, din z-zjara tal-Papa nhossha ghabbietni bir-responsabilta`, li minn hawn Assisi nitlob f’isem il-popli kollha tad-dinja biex titwettaq it-talba tal-Papa u ssehh il-Paci fost il-bnedmin fuq l-art kollha. F’wahda mis-songs li konna inkantaw fil-Filippini konna nghidu: “Let there be Peace on earth, and let it begin with me...” Il-Paci trid tibda minni u minnek u minnha flimkien.
Insellem lil kull wiehed u wahda bit-tislima ta’ San Frangisk: “il-Mulej jaghtik is-Sliem”. Sahha, Barka, talb u ghozza,
Fr Thomas
“Tren tal-Paci”
Dak inhar qomt aktar kmieni mis-soltu. Qabel thalt fil-Bazilka ghat-talb mort tajt titwila sat-tinda fejn kellha ssir il-Laqgha ta’ Talb. Kollox kien imhejji f’postu. Mort hdejn il-putruna fejn kien ser joqghod il-Papa u ghamilt talba biex Alla jbierek din il-laqgha halla thalli l-frott mixtieq u ssehh tassew il-Paci. Mort ghat-talb u l-Quddiesa Konventwali fuq il-qabar ta’ San Frangisk. Fuq il-karta suppost kelli mmexxi l-Quddiesa jien. Imma ghedt lil General, li gie ghall-okkazjoni, biex imexxi hu - bix-xierqa le? Gara li nqala` Kardinal u spicca biex mexxa l-Quddiesa hu. Wara l-Quddiesa hadt bela` kafe u xi haga bil-hatfa u mort nigri quddiem it-television biex nara t-tluq tal-Papa bit-tren mill-istazzjon tal-ferrovia tal-Vatikan. Kienu t-tmienja u nofs. Sakemm Huna r-Rih kien qed jakkompanja t-“Tren tal-Paci” lejn Assisi hsibt biex immur insib post taht it-Tinda. In-nies kienet ga bdiet tingabar u timla l-postijiet. Mort ma Padre Vittorio. Lanqas kelli sabar noqghod bilqieghda nistenna. Sellimt lil patri Vittorio u ergajt lura fil-kunvent. Bdejt indur kif jaghmel farfett minn naha ghall-ohra tas-Sacro Convento. Mort nara r-Refettorju. L-imwejjed kienu kollha aramati, nkluza dik fejn kellu joqghod il-Papa. Inzilt fil-parti antika tal-kunvent, imsejha ta’ Fra Elia, u zort is-swali kollha ta’ l-Istituto Teologico fejn kellhom jitlobu d-diversi religjonijiet. Ghaddejt mill-bieb ta’ wara biex mort fil-Bazilka nferjuri fejn il-Papa kellu jmexxi t-Talb ta’ l-Insara. Hadd mill-Gwardji ma waqqafni. Kont at home! Anzi l-Gwardji kull darba bdew isellmuli. Bic-cwievet li kelli stajt nidhol kullimkien. Kullimkien kollox imhejji sewwa.
Wasla tal-Papa
Kienu qed joqorbu l-ghaxra u nofs. Tlaqt biex nerga` nintasab quddiem it-TV biex insegwi l-wasla tat-tren bil-Papa fl-Istazzjon ta’ Assisi. Fis-sala tat-Television kien hemm ghadd ta’ Patrijiet, li ppreferew isegwu dak li kien qed jigri fuq it-TV. Kif intemmet ic-cerimonja tal-wasla fl-Istazzjoni mort nigri fuq il-Porticato minnfejn iggib tahtek il-pjanura ta’ Assisi. Minn hemm stajt nara s-serbut ta’ karrozzi li bdew iwasslu d-deligati sal-Bazilka. Fost dawn stajt nara il-Popemobile eskortata bil-muturi tal-pulizija. Jien u Florentino - patri Indonesjan bdejna nxejru kemm kellna sahha lejn il-Papa. Ma nafx kemm rana mill-boghod!
Minn hemm tlaqt b’girja lejn it-terrazza fuq il-faccata tal-Kunvent. Wara ftit minuti stajt nara mill-vicin il-wasla tal-Papa. Ergajt xejjirt u din id-darba l-Papa rani u xejjer lura. Rajtu nizel minn karrozza u diehel fit-Tinda mir-rampa li thejjiet fuq in-naha ta’ wara. Qabel beda ir-rampa l-Papa rega` hares ‘l fuq fejn kont jien u xi patrijiet ohra u xejrilna. Konna xi zewg metri ‘l boghod.
Taht it-Tinda
Sakemm il-Papa beda jilqa’ r-rappresentanti kollha ergajt mort quddiem it-television, din id-darba fil-Kamra ta’ Padre Nicola, li huwa marid. Kien hemm xi patrijiet ohra fil-kamra tieghu. Ma domtx wisq ghax kif kienu ser jibdew id-diskorsi mort taht it-Tinda biex insewgu x’kien qed jinghad. Ma stajtx insib post ahjar! Kont magenb l-isqfijiet xi tlett metri biss ‘l boghod minn fejn kien hemm l-istand li minn fuqu bdew jaqraw il-messaggi.Jarda ‘l boghod minni kien hemm Chiara Lubich. Sewgejt id-diskorsi kollha, inkluz dak tal-Papa. Hadt xi noti tal-punti principali minhabba li ridt inkun ppreparata ghall-kummenti li ridt naghmel fuq l-RTK.
Qiesni mekkuk
Kieku kien hemm camera tat-television fuqi kontu tghidu li kont qiesni mignun nigri minn naha ghall-ohra - u kien ikollkom ragun! Kif spicca d-diskors tal-Papa hrigt minn taht it-Tinda u mort fuq in-naha ta’ wara. Minn hawn stajt nara ghall-darb’ohra l-Papa mill-qrib hiereg mit-Tinda u diehel fil-Bazilka Nferjuri ta’ San Frangisk ghat-Talb. Rajt ukoll lid-diversi rappresentanti hergin mit-tinda u dehlin fil-kunvent biex imorru jitlobu skond il-grupp taghhom. Minn hawn hawn ergajt b’girja wahda mort biex nidhol mill-bieb ta’ wara biex nidhol fil-Bazilka halli nsegwi it-talb ta’ l-insara.Kont in-naha tas-sargistija, ezatt wara fejn kien qed ikanta l-kor. Kien hemm diversi patrijiet ohra. Hdejja kelli lil P. Raniero Cantalamessa, sellimltlu u fakkartu meta ilqajtna Malta u Brighton. Wara ftit gie magebni Patri Maximiljan Mizzi u fuq in-naha l-ohra kien hemm Patri Baskal Magro wkoll.
Intervista fuq l-RTK
Ma stajt nibqa sa l-ahhar ghat-talba ghax kien sar il-hin biex icempluli ta’ RTK minn Malta. Mort fil-kamra tieghi nistennihom iccemplu. Donni kont bil-qampiena, lanqas ilhaqt dhalt mil-bieb li ma daqqx it-telefon. Kien Fr Nikol Cachia li kien qed imexxi programm live fuq l-RTK. Wegibt ghad-domandi u tajt il-kummenti tieghi. Dritt wara ergghu cemplu biex naghti kumment iehor ghal xi programm li kellu jinstema` l-ghada. Mir-radju tal-Knisja kienu diga` talbuni naghti il-kummenti tieghi fuq l-ahbarijiet tat-tmienja ta’ filghodu. Il-gurnata ta’ qabel talbuni naghti diversi intervisti, fosthom dawk tal-BBC, Routeur u TV Cario.
Programm miexi tard
Il-Programm li thejjija kien miexi b’kwazi siegha u nofs tard minhabba li l-wasla kienet ftit tard imma l-aktar minhabba li l-ewwel parti tal-Laqgha u d-diskorsi hadu fit-tul aktar milli kien mistenni.
Agape fraterna
Kif spicca t-talb fi gruppi wasal il-hin ghall-agape fraterna offerta mis-Sacro Convento. Is-sorijiet u in-nisa tal-kcina kellhom bicca xoghol biex izommu l-ikel shun. Wara t-telefonati li kelli mill-kamra nzilt isfel hdejn d-dahla tal-kamra ta’ l-ikel. Rajt il-mistednin kollha dehlin u qaghadt nistenna lil Papa diehel. Kont ma’ Patri Max Mizzi. Dak il-hin wiehed minn dawk tas-sigurta’ beda jzommna lura, imma xorta rajtu ghaddej ftit passi ‘l boghod. Wara dan dhalt fir-Refettorju jiena wkoll mill-bieb z-zghir tal-genb.
L-isbah mument
Hawn ghalija kien l-isbah mument tal-Gurnata. Il-mistednin kollha, madwar 280 kienu kollha f’posthom skond in-numru li kellhom fuq il-biljett. Il-Papa kien fuq mejda specjali ma’ ghaxra mill-mistednin. Hassejtni fis-seba’ sema. Qatt ma sibt ruhi qalb nies daqshekk importanti f’daqqa! Irnexxili nsellem u nkellem tista` tghid lil kollha kemm huma. Fil-bidu bdejt naghmilha ta’ nterpretu minhabba li ghadd tal-mistednin ma kienux jafu jitkellmu hlief bl-ingliz. Imbaghad bdejt nigbor il-platti uzati fost dawn il-platt tal-Papa. Lanqas kelli mohh niekol! Wara bdejt semplicement indur biex insellem lil mistednin. Kellimt lil Patrijarka Ekumeniku QT Bartilmew I - dan kont mort ghandu jumejn qabel tlaqt mit-Turkija. Sellimt lil Kardinal Arinze, u fakkartu meta ltqajt mieghu Malta. Sellimt lil Silvio Berlusconi. Dawn it-tlieta kienu fuq l-istess majda mal-Papa. Kellimt ghadd ta’ Kardinali fosthom: Martini, Tomko, Ruini, Cassidy, Murphy O’Connor, u Ratzinger u ghadd ta’ mistedin ohra fosthom, Chiara Lubich, Kiko Arguello, Frere Denis tal-Komunita` ta’ Taize u Suor Nirmala, li lahqet minflok Madre Teresa bhala Madre Generali tas-Sorijiet Missjunarji tal-Karita` u hafna ohrajn.
il-Menu
NIsthajjel tigikom il-kurzita` biex tkunu tafu f’kien hemm fuq il-menu. I-ikel kien indikat mill-Vatikan stess biex ikun semplici. Diversi minn dawk presenti kienu vegitarjani, ohrajn ma jieklux laham tal-majjal u ohrajn ma jixorbux xorb akoholiku. Allura l-menu kien imhejji biex kemm jista`jkun jissodisfa lil kulhadd. Bdejna bl’antipasto li kien jikkonsisiti xi zebbug, qaqocc u affarijiet sotto olio u hobz forma ta’ triangle bil-paste fuqhom. il-primo kien pasta al uovo, u l-main course minflok laham kien hemm omlette bil-mushrooms b’contorni ta’ haxix varju. Ma setghax jonqos il-helu u l-frott. Hafna mill-helu kien ippreparat minn diversi kunventi tas-sorijiet ta’ Assisi. Bhala xorb fuq l-imwejjed kien hemm l-ilma, coke u orange. Inbid kien hemm ghal dawk li xtaqu. Kien hemm il-kafe wkoll.
Il-bacio mano ma sarx
Il-Papa hareg mis-sala ta’ l-ikel qabel il-waqt biex imur jistrieh ftit. Malli hareg il-Papa l-mistednin bdew hergin wkoll allavolja kien ghadu ma tqassamx kollox. Minhabba li l-programm kien qed jigri tard kellhom jithallew barra xi affarjiet. Hasra li l-bews ta’ l-idejn u l-laqgha li l-Papa kellu maghna il-patrijiet giet imhassra. Kont qed nistennija dan il-mument biex inbus idejn il-Papa! Tant kont kuntent b’dak li kont qed naghmel li lanqas kelli hin biex noqghod jiddispjecini!
Lampa bhala tifkira
Waqt li kienet ser tibda t-tieni parti tal-Laqgha Huna r-Rih batta xi ftit u Ohtna x-Xita dahlet in scena. Din il-parti ta’ l-impenn ghal Paci bdiet bl-ghoti tal-lampi zghar.Kont fost it-72 Frangiskan li offrew il-lampi lir-rappresentanti tar-religjonijiet. Kellna istruzzjoni li kemm-il darba fuq is-siggu li jkun imissna ma jkun hemm hadd nitlfu l-fjamma u ngibu l-lampa lura. Inzerta li dak li kelli naghtih il-lampa ma kienx hemm. Allura tfejtha u inzilt lura biha. Din il-lampa baqghet ghandi fil-kamra bhala tifkira.
Morru fil-Paci
Qaghadt insewgi d-dikkjarazzjoni tal-Paci minn taht it-tinda, mbaghad mort poggejt il-lampa fil-kamra. Segwejt l-ghoti tal-Paci fuq it-television. Kif il-Papa gieb fit-tmiem il-laqgha sejhu lil patrijiet biex jiehdu ritratt mal-Papa. Jien ma kontx hemm dak il-hin ghax kont mort mill-gdid fuq it-terrazza biex nara il-Papa hiereg min-naha ta’ wara tat-Tinda. Rajtu ghal darb’ohra mill-qrib tiela` fuq il-Popemoble u tielaq. Xejjirltu mill-gdid din id-darba b’sentiment ta’ ringrazzjament ta’ din il-Gurnata ta’ talb ghal Paci. Ohtna x-Xita kienet ghadha nizla - simbolu tal-grazzji li l-Mulej kien qieghed ibierek din il-laqgha
It-Tren tal-Paci lura Ruma
Minn quddiem il-kunvent taghna il-karrozza waslet lil Papa fil-Monasteru ta’ Santa Klara fejn kollu laqgha privata mas-sorijiet ta’ Santa Klara. Minn hemm mar l-istazzjoni tal-ferrovia biex jaqbad it-tren li kellha tiehu lilu u lid-delegati li gew mieghu lura Ruma.
Qawsalla ta’ Paci
Bla dubbju I-24 ta’ Jannar f’Assisi kienet festa ta’ talb u festa ta’ kuluri. Il-kuluri li flimkien iffurmaw il-Qawsalla ta’ Paci. It-Talb ghal Paci kollu li sar f’dan il-Jum b’diversi ilsna, minn diversi rapprezentanti ta’ religjonijiet diffrenti hassejtu jippenetra s-shab iswed tal-hazen u tiela` ‘l fuq lejn Alla - l-awtur ewlieni tal-Paci. Il-Qawsalla taghtina t-tama biex nemmnu li t-talb li sar instema`. Issa nhallu lil Alla jaghtina l-grazzja li naraw il-frott tat-talb li sar.
Il-Hamiema bajda
Il-Hamiema bajda bil-frieghi taz-zebbug f’munqarha li kien hemm stampata fuq il-ktejjeb ta’ talb imhejjiji ghall-okkazjoni ittajret hi wkoll timrah ‘l fuq, fuq l-ilmijiet imqallba biex tniedi l-Paci fl-art kollha.
L-ghajta tal-Papa
Il-jum gie u ghada. Bil-mod biex ninsa l-emozzjonijiet li gab mieghu. Issa bl-ghajnuna ta’ Alla nistennew ssehh l-ghajta finali tal-Papa Gwanni Pawlu II:
“Qatt aktar Vjolenza!
Qatt aktar gwerra!
Qatt aktar terrorismu!
Fl-Isem ta’ Alla kull religjon
twassal fuq l-art kollha
Gustizja u Paci,
Mahfra u Hajja,
Imhabba!”.
il-Lampa
tal-PaciI
“Qatt aktar vjolenza! Qatt aktar gwerra!
Qatt aktar terrorizmu!
Fl-Isem ta’ Alla kull religjon twassal fuq l-art kollha Gustizja u Paci,
Mahfra
u Hajja, Imhabba!”